జ్యేష్ఠ అనేది ఉత్తరాయణం నుండి దక్షిణాయనానికి మారే మాసం. ఇది గ్రీష్మ ఋతువు యొక్క శిఖరం.
జ్యేష్ఠ శుక్ల దశమి - భాగీరథి (గంగా) జన్మదిన - దశ-హర
ఈ రోజు గంగ భూలోకానికి వస్తుంది మరియు 10 జ్యోతిషశాస్త్ర యోగాలు జరుగుతాయి మరియు 10 రకాల పాపాలను తొలగించడానికి చాలా ప్రత్యేకమైనది.
హింసా (హింస), దొంగతనం, అక్రమ లైంగిక చర్యలు, అబద్ధాలు, కఠోరమైన ప్రవర్తనలు, దూషించడం, మన మాటలతో ఇతరులకు హాని కలిగించడం, ఇతరులకు వ్యతిరేకంగా పన్నాగం చేయడం, ఇతరుల వస్తువులు మరియు నాస్తికత (ధర్మంపై విశ్వాసం లేకపోవడం).
ఈ రోజున గంగానదిలో పుణ్యస్నానం చేస్తారు. ఏ మానస తీర్థ స్నానమైనా, సాధన అయినా పాప క్షయ ద్వారా వేగవంతం అవుతుంది.
జ్యేష్ఠః శుక్లదలం హస్తో బుధశ్చ దశమీః తిథిః ॥
గరానన్దవ్యతీపాతాః కన్యేన్దువృషభాస్కరాః ॥ 119-8 ॥
దశయోగః సమాఖ్యాతో మహాపుణ్యతమో ద్విజ ॥
హరతే దశ పాపాని తస్మాద్దశహరః స్మృతః ॥ 119-9 ॥
ఈ రోజున శ్రీరాముడు రామేశ్వరంలో శివలింగాన్ని కూడా ప్రతిష్టించాడు.
జ్యేష్ట శుక్ల ఏకాదశి - నిర్జల ఏకాదశి తరువాత ద్వాదశి భోజనం
ఒక సంవత్సరంలో 24 ఏకాదశిలలో, ఈ రోజున మొత్తం ఉపవాసం చేయడం వలన ఇది అత్యంత కఠినమైనది. ఈ రోజు నీటిని కూడా సేవించరు, అందుకే దీనిని నిర్జల ఏకాదశి అంటారు.
ఒకసారి పాండవులు, శ్రీ కృష్ణుడు మరియు వ్యాసుల మధ్య జరిగిన సంభాషణలో, నిర్జల ఏకాదశి మహాత్మ్యం గురించి చర్చించబడింది.
"వృక" అనే అగ్ని తన కడుపులో నిరంతరం ప్రజ్వరిల్లుతున్నందున ఉపవాసం తనకు అస్సలు సాధ్యం కాదని, ఈ అగ్నిని ఆహారం మాత్రమే తీర్చగలదని, అందుకే భీముడిని "వృకోదర" అని కూడా పిలుస్తారని భీముడు వ్యాసునితో చెప్పాడు - వృకమే అగ్ని మరియు ఉదర అంటే కడుపు)
అప్పుడు వ్యాసుడు అతనికి నిర్జల ఏకాదశి యొక్క గొప్పతనాన్ని చెబుతాడు మరియు అతను ఇతరులను తప్పిపోయినప్పటికీ కనీసం ఈ ప్రత్యేక ఏకాదశి రోజున ఉపవాసం ఉండమని ఒప్పించాడు.
ఏకాదశి (సూర్యోదయం - తదుపరి సూర్యోదయం వరకు) ఉపవాసం చేసిన తర్వాత, విష్ణువుకు ప్రార్థనలు, పూజలు, ధ్యానం మొదలైనవాటిని సమర్పించడం ద్వారా (ఏకాదశి వ్రతాన్ని విష్ణు దేవతకు గౌరవంగా) సమర్పించడం ద్వారా ఉపవాసాన్ని తప్పనిసరిగా విరమించాలి.
భీమసేన్ ఉవాచ-
పితామః మహాబుద్ధే కథయామి తవాగ్రతః ।
ఏకభక్తే న శక్నోమి ఉపవాసే కుతః ప్రభో ౧౬.
వృకోపినాం యో వహ్నిః స సదా జఠరే మమ్ ।
అతివేలం యదష్నామి తదా సముపశామ్యతి ౧౭।
నాయకం శక్నోమ్యహం కర్తుముపవాసం మహామునే ।
యేనైవ ప్రాప్యతే స్వర్గస్తత్కర్త్తాస్మి యథాతథమ్ ।
తదేకం వద నిశ్చిత్య యేన్ శ్రేయోయహమాప్నుయామ్ ౧౮ ।
వ్యాస ఉవాచ-
వృషస్థే మిథునస్థే వా యదా చైకాదశీ భవేత్ ।
జ్యేష్ఠమాసే ప్రయత్నేన సోపోష్యోదకవర్జితా ౧౯ ।
గండూషాచమనం వారి వర్జయిత్వోదకం బుధః ।
ఉపభుంజీత్ నైవేః వ్రతభంగోథ్యన్యథా భవేత్ ౨౦ ।
ఉదయాదుదయం యావద్వర్జయిత్వోదకం నరః ।
శ్రూయతాం సమవాప్నోతి ద్వాదశద్వాదశి ఫలం ౨౧.
జ్యేష్ఠ శుక్ల పూర్ణిమ - వట సావిత్రి వ్రతము
ఈ వ్రతం సావిత్రి తన భర్తను యమ నుండి తిరిగి తీసుకువచ్చిన ప్రసిద్ధ సంఘటనకు సంబంధించినది. జ్యేష్ఠ మాస త్రయోదశి నాడు, సత్యవాన్ మరణించాడు మరియు సావిత్రి తన యుక్తి ద్వారా తన భర్తను తిరిగి పొందడంపై ధర్మంపై జరిగిన చర్చలో యమను గెలుచుకుంది. ఆమెను గౌరవించడంతోపాటు ఆరోగ్యం, సౌభాగ్యం, సంతానం, భర్త దీర్ఘాయువు వంటి ఆశీర్వాదాలను పొందేందుకు ఈ రోజును జరుపుకుంటారు.
వ్రతానికి సంబంధించిన విపులమైన వివరాలు వివిధ పురాణాలలో అందుబాటులో ఉన్నాయి, భర్త దీర్ఘాయువు కోసం సావిత్రి మరియు వివిధ దేవతలను వారి ఆశీర్వాదాలు కోరుతూ ఉపవాసం మరియు నైవేద్యాలు సమర్పించడం ప్రధానం, వ్రతమే శివుడిచే ఇవ్వబడింది (స్కంద పురాణం).
ఈ రోజున, చెట్టు శాశ్వతమైనది మరియు అనంతమైనది కాబట్టి, వట వృక్షాన్ని పూజా స్థలంగా చేస్తారు.
మహిళలు మర్రి చెట్టు చుట్టూ దారం కట్టారు (ఉత్తర భారతదేశం).
జ్ఞానాన్ని అందించడానికి మరియు ఆమె కీర్తిని స్మరించుకోవడానికి సావిత్రి కథ కూడా ఈ రోజు తిరిగి చెప్పబడింది. వ్రతం చుట్టూ వివిధ సంప్రదాయాలు అభివృద్ధి చెందాయి, కాబట్టి వ్రతాన్ని అనుసరించేవారు వారి సంప్రదాయంలో వారికి అప్పగించిన దాని ప్రకారం వెళ్లాలి.
జ్యేష్ఠస్య పూర్ణిమాయాం తు సావిత్రీస్థలకే శుభే ॥
ప్రదక్షిణా యః కురుతే ఫలదానైర్యథావిధి ॥ ౧౩౨ ॥
అష్టోత్తరశతం వాపి తదర్ధర్ధం తదర్ధకమ్ ॥
యః కరోతి నరో దేవి సృష్త్వా తత్ర ప్రదక్షిణామ్ ॥ 133 ॥
ఉపవాసే త్వనన్తం చ కథాయాః శ్రవణే తథా ॥ 137 ॥
శ్రీస్కాందే మహాపురాణం ఏకశీతిసాహస్ర్యాం సంహితాయాం సప్తమే ప్రభాస్ ఖణ్ఠే ప్రభాసక్షేత్రమాహాత్మ్యే సావిత్రీవ్రతవిధిపూజనప్రకారోద్యాపనాదికథనన్నామ్ షట్షట్యుత్తరశతతమోధ్యాయః ॥
